Ścieżka Smart 1 nabór 2023

Pytanie #9977

Link bezpośredni do tego pytania

W dokumentacji konkursowej nie jest zabronione by zadania realizowane w ramach podwykonawstwa były realizowane zdalnie. Będzie to zależało od specyfiki zadań zaplanowanych w module. Dodatkowo, należy wskazać, że będzie to również przedmiotem oceny.

Pytanie #9976

Link bezpośredni do tego pytania

Zgodnie z Przewodnikiem kwalifikowalności wydatków, koszty pośrednie rozliczane są metoda ryczałtową i stanowią 25% kwalifikowanych kosztów bezpośrednich dotyczących modułu B+R z wyjątkiem usług zewnętrznych (podwykonawstwo). Kwoty ryczałtowe to jedna z uproszczonych metod rozliczania wydatków. Zgodnie z § 2 ust. 21 umowy o dofinansowanie, wydatki rozliczone za pomocą uproszczonych metod rozliczania wydatków są traktowane jako wydatki poniesione. Beneficjent nie ma obowiązku gromadzenia ani opisywania dokumentów na potwierdzenie poniesienia wydatków. Ponadto zgodnie z § 2 ust. 19 umowy o dofinansowanie, w przypadku rozliczenia wydatków w formie stawek jednostkowych lub kwot ryczałtowych, warunkiem wypłaty dofinansowania lub zatwierdzenia wniosku o płatność rozliczającego zaliczkę jest osiągnięcie wskaźników produktu właściwych do rozliczenia stawki jednostkowej lub osiągnięcie wskaźników produktu lub wykonanie zadań właściwych dla kwot ryczałtowych określonych w załączniku 1 do Umowy. Rozliczenie wydatków polega na wykazaniu we wniosku o płatność wykonania zadań i osiągnięcia wskaźników produktu właściwych do rozliczenia stawki jednostkowej lub kwoty ryczałtowej lub na zwrocie niewykorzystanych środków w przypadku nieosiągnięcia wskaźników i niewykonania zadań.

Pytanie #9971

Link bezpośredni do tego pytania

Aktualizacja odpowiedzi 30.05.23

Moduł B+R może obejmować więcej niż jedną innowację. Natomiast w ramach modułu infrastruktura B+R należy opisać działania podejmowane w ramach agendy badawczej zaplanowanej przynajmniej na okres realizacji i okres trwałości projektu. Co do zasady agenda badawcza może, lecz nie musi dotyczyć prac będących następstwem (rozwijaniem opracowanych produktów) wyników prac B+R uzyskanych w module B+R. Przy czym należy mieć na uwadze, że wszelkie prace zaplanowane w agendzie badawczej muszą prowadzić do opracowania innowacji co najmniej w skali kraju. Zatem w takim przypadku prace będące następstwem posiadanych już (i zakończonych) wyników prac B+R, muszą prowadzić do opracowania kolejnej innowacji co najmniej w skali kraju. Natomiast infrastruktura badawcza nabyta w ramach modułu Infrastruktura B+R, do końca okresu trwałości projektu może być wykorzystywana wyłącznie do realizacji zadań wskazanych w agendzie badawczej. Jeżeli prace zaplanowane w module B+R są zawarte w agendzie badawczej realizowanej w module Infrastruktura B+R, wtedy nabyta w module infrastruktura badawcza będzie wykorzystywana do realizacji prac w module B+R.

Tak, w ramach modułu B+R można prowadzić tylko jeden projekt badawczy. Natomiast w ramach modułu infrastruktura B+R należy opisać działania podejmowane w ramach agendy badawczej zaplanowanej przynajmniej na okres realizacji i okres trwałości projektu. Co do zasady agenda badawcza może, lecz nie musi dotyczyć prac będących następstwem (rozwijaniem opracowanych produktów) wyników prac B+R uzyskanych w module B+R. Przy czym należy mieć na uwadze, że wszelkie prace zaplanowane w agendzie badawczej muszą prowadzić do opracowania innowacji co najmniej w skali kraju. Zatem w takim przypadku prace będące następstwem posiadanych już (i zakończonych) wyników prac B+R, muszą prowadzić do opracowania kolejnej innowacji co najmniej w skali kraju. Natomiast infrastruktura badawcza nabyta w ramach modułu Infrastruktura B+R, do końca okresu trwałości projektu może być wykorzystywana wyłącznie do realizacji zadań wskazanych w agendzie badawczej. Jeżeli prace zaplanowane w module B+R są zawarte w agendzie badawczej realizowanej w module Infrastruktura B+R, wtedy nabyta w module infrastruktura badawcza będzie wykorzystywana do realizacji prac w module B+R.

Pytanie #9935

Link bezpośredni do tego pytania

Podczas wyboru rodzaju inwestycji początkowej należy brać pod uwagę cel prac B+R zaplanowanych do realizacji na przewidzianej do nabycia infrastrukturze B+R. Celem modułu nie jest posiadanie infrastruktury B+R przez Wnioskodawcę a zapewnienie mu narzędzi (infrastruktury B+R) do realizacji prac B+R zaplanowanych w agendzie badawczej. Rodzaj inwestycji początkowej należy ustalać w oparciu o zakładany do osiągniecia finalny efekt tych prac, które zgodnie z definicją Agendy badawczej  powinny mieć na celu opracowanie innowacji produktowych lub innowacji w procesie biznesowym dotyczącym funkcji działalności przedsiębiorstwa w zakresie produkcji wyrobów lub usług, na potrzeby wnioskodawcy.

Rodzaj planowanej do realizacji w ramach modułu Inforastruktura B+R inwestycji powinien być określony jako Inwestycja początkowa:

• w rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne i prawne związane z założeniem nowego zakładu jeżeli dotyczy utworzenia nowego zakładu (nowej jednostki organizacyjnej np. spółki córki) którego celem działania będzie realizacja prac B+R przewidzianych w agendzie badawczej modułu;
• w rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne i prawne związane ze zwiększeniem zdolności produkcyjnej istniejącego zakładu, jeżeli nie dotyczy utworzenia nowego zakładu i w wyniku zaplanowanych do realizacji w agendzie badawczej prac B+R nastąpi zwiększenie zdolności produkcyjnych istniejącego zakładu, którego częścią będzie/jest nowe/rozwijane Centrum Badawczo Rozwojowe;
• w rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne i prawne związane  z dywersyfikacją produkcji zakładu poprzez wprowadzenie produktów uprzednio nieprodukowanych w zakładzie jeżeli nie dotyczy utworzenia nowego zakładu i w wyniku zaplanowanych do realizacji w agendzie badawczej prac B+R nastąpi dywersyfikacja produkcji zakładu poprzez wprowadzenie produktów uprzednio nieprodukowanych w zakładzie, którego częścią będzie/jest nowe/rozwijane Centrum Badawczo Rozwojowe;
• w rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne i prawne związane z zasadniczą zmianą dotyczącą procesu produkcyjnego istniejącego zakładu, jeżeli nie dotyczy utworzenia nowego zakładu i w wyniku zaplanowanych do realizacji w agendzie badawczej prac B+R nastąpi zasadnicza zmiana dotycząca procesu produkcyjnego istniejącego zakładu, którego częścią będzie/jest nowe/rozwijane Centrum Badawczo Rozwojowe.

Pytanie #9925

Link bezpośredni do tego pytania

Warunki wdrożenia wyników modułu B+R przez nabywcę licencji/praw własności zostały wskazane w załączniku nr 1 do Umowy o dofinansowanie „Szczegółowe warunki realizacji modułów”.
W § 1 ustęp 13 wskazano jakie elementy powinna zawierać Umowa sprzedaży prawa do wyników prac B+R lub udzielenia licencji na korzystanie z tychże wyników. W punkcie 4 wskazano, iż należy w tym dokumencie zadeklarować termin, w jakim ma nastąpić wprowadzenie tych wyników do działalności gospodarczej nabywcy/licencjobiorcy. Natomiast w punkcie 5 wskazano na konieczność złożenia oświadczenia przez nabywcę/licencjobiorcę dotyczącego wprowadzeniu tych wyników do swojej działalności gospodarczej najpóźniej w terminie roku od daty zawarcia umowy sprzedaży praw do wyników tychże badań i prac/umowy udzielenia licencji na korzystanie z wyników tychże badań lub prac.
Następnie w § 1 ustęp 19 wskazano okoliczności w których PARP może wstrzymać wypłatę dofinansowania albo rozwiązać Umowę ze skutkiem natychmiastowym. Wskazano między innymi punkt 4: Instytucja powzięła informacje, że nabywca/licencjobiorca wyników prac B+R powstałych w ramach modułu nie wdrożył ich do własnej działalności gospodarczej poprzez rozpoczęcie produkcji lub świadczenia usług na bazie tych wyników, w terminie wyznaczonym w umowie sprzedaży prawa do wyników prac B+R/udzielenia licencji zawartej z beneficjentem lub w przypadku umowy sprzedaży praw do wyników prac B+R odsprzedał te wyniki podmiotowi trzeciemu.

Pytanie #9922

Link bezpośredni do tego pytania

Wnioskodawca jest zobowiązany do zapewnienia, iż nabywca praw do wyników/licencjobiorca wykorzysta wyniki we własnej działalności gospodarczej. Nabywca/licencjobiorca musi wprowadzić te wyniki badań do swojej działalności gospodarczej najpóźniej w terminie roku od daty zawarcia umowy sprzedaży praw do wyników tychże badań i prac/umowy udzielenia licencji na korzystanie z wyników tychże badań lub prac. Szczegółowe informacje w tym zakresie zawarto § 1 ust. 13 Szczegółowych warunków realizacji modułów - załącznik nr 1 do umowy o dofinansowanie.

Pytanie #9916

Link bezpośredni do tego pytania

Szczegółowe informacje jakie należy wskazać w polach zasoby techniczne oraz wartości niematerialne i prawne zawarto w Instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie. Jednocześnie  doświadczenie zawodowe wykonawców poszczególnych etapów projektu B+R należy opisać we wniosku w punkcie: ZESPÓŁ PROJEKTOWY w podpunkcie: Doświadczenie naukowe i zawodowe.

Pytanie #9915

Link bezpośredni do tego pytania

Wybierając zasadę refuse (odmów) należy w projekcie uzasadnić rezygnację z użycia materiałów, substancji lub produktów, które nie nadają się do ponownego użycia, naprawiania lub recyklingu lub które charakteryzują się negatywnym oddziaływaniem na środowisko lub na życie i zdrowie ludzi. Z kolei wybierając zasadę reduce (ogranicz) należy w projekcie wykazać zmniejszenie zużycia zasobów odnawialnych i nieodnawialnych, materiałów, substancji lub produktów poprzez zastosowanie odpowiednich działań technologicznych, logistycznych lub ekonomicznych. Jednostkami miary w tych przypadkach mogą być np. ilość sztuk, kilogramów. Jeżeli natomiast zdaniem wnioskodawcy żadna jednostka miary ze wskazanych do wyboru w generatorze wniosków nie jest adekwatna do zaproponowanego wskaźnik rezultatu obrazującego realizację wskazanych wyżej zasad w takim przypadku Wnioskodawca musi zgłosić do PARP za pomocą formularza kontaktowego prośbę o dodanie jednostki miary. W zgłoszenia należy wskazać jaką jednostkę miary chce dodać Wnioskodawca.

Pytanie #9858

Link bezpośredni do tego pytania

W Kryterium „Istota modułu” będzie podlegać ocenie m.in.:
- czy problem badawczy/technologiczny został poprawnie zidentyfikowany (w kontekście aktualnego stanu wiedzy na świecie) i precyzyjnie określony;
- czy proponowana metoda badawcza, w tym dobór technik i narzędzi badawczych, jest adekwatna (wystarczająca i uzasadniona) do rozwiązania problemu badawczego/technologicznego i prowadzi do osiągnięcia celu modułu.
- czy prace B+R uwzględnione w ramach zadań modułu są jasno sprecyzowane, niezbędne, adekwatne i układają się w logiczną całość a także czy harmonogram jest realistyczny i adekwatny do zakresu prac oraz umożliwia osiągnięcie zakładanych rezultatów.

W związku z powyższym stan wiedzy na świecie musi być uwzględniony przy ocenie, a co za tym idzie należy wykazać we wniosku, że Wnioskodawca dokonał przeglądu odnośnie podobnych rozwiązań, aby uprawdopodobnić niezbędność, adekwatność procesu badawczego oraz możliwość osiągnięcia rezultatów.   

Podsumowując, Wnioskodawca nie musi badać stanu techniki korzystając z usług rzecznika patentowego w celu uzyskania sprawozdania o stanie techniki, jednak musi zweryfikować, czy rozwiązanie, które ma zamiar opracować, nie zostało wcześniej opracowane/wdrożone oraz nie naruszy praw własności intelektualnej podmiotów trzecich i należy to potwierdzić we wniosku w stosownych polach.

Pytanie #9814

Link bezpośredni do tego pytania

Jeżeli wierszy jest zbyt mało, żeby wykazać wszystkie towary/materiały, proszę je pogrupować i wpisać pogrupowane. Sposób grupowania oraz pozycje grupowane proszę przedstawić w polu Komentarz.

Pytanie #9804

Link bezpośredni do tego pytania

Dokumentacja naboru nie określa sposobu sformalizowania strategii przedsiębiorstwa. Jednakże najlepiej gdyby strategia rozwoju przedsiębiorstwa miała postać dokumentu, który można byłoby okazać na wypadek ewentualnej kontroli.

Pytanie #9782

Link bezpośredni do tego pytania

Co do zasady tak. Niemniej jednak w takim przypadku produkt opracowany w ramach modułu B+R musi zostać wdrożono poza projektem. Nie ma bowiem możliwości w module „Wdrożenie innowacji” wdrożenia jednocześnie produktu opracowanego w ramach modułu B+R oraz stanowiącego wynik prac zrealizowanych poza projektem. Jeżeli zatem Wnioskodawca chce wdrożyć w ramach modułu „Wdrożenie innowacji” zarówno już opracowany produkt poza projektem jak i produkt który będzie wynikiem prac zrealizowanych w ramach modułu B+R musi złożyć dwa odrębne wnioski o dofinansowanie dla każdej planowanej do wdrożenia innowacji

Pytanie #9773

Link bezpośredni do tego pytania

Zgodnie z Instrukcją wypełniania wniosku, dla każdego wydatku należy opisać sposób w jaki wydatki zostały oszacowane oraz wskazać źródła danych, na podstawie których zostały określone kwoty poszczególnych wydatków. Jeśli uznają Państwo za właściwe szacowanie wysokości wydatku na podstawie 3 ofert, jest to dozwolone. Zgodnie z postanowieniami § 5 ust. 2 umowy o dofinansowanie, do oceny kwalifikowalności poniesionych wydatków stosuje się Wytyczne dotyczące kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027.

Pytanie #9765

Link bezpośredni do tego pytania

Zgodnie z Instrukcja do modelu finansowego (str. 6), w polu „ZUS jako % płac” należy wstawić prognozowany poziom obciążeń wynagrodzeń brutto z tytułu składek na rzecz ZUS. Dane te wykorzystywane są przez arkusz do obliczania prognozy kosztów z tytułu ubezpieczeń społecznych i świadczeń na rzecz pracowników. Dalej na stronie 8 ww. instrukcji czytamy: w części dotyczącej kosztów Wynagrodzeń oraz Ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń należy podać podstawowe grupy lub stanowiska pracowników, poziom zatrudnienia w pełnych etatach oraz wysokość wynagrodzenia brutto dla pracownika. Arkusz automatycznie oblicza koszty wynagrodzeń brutto. W części dotyczącej dotychczasowej działalności dopuszcza się wpisywanie poszczególnych pozycji w sposób skumulowany. Zatem należy wpisać wynagrodzenie w kwocie brutto pracownika, natomiast obciążenia pracodawcy związane z wynagrodzeniem zostaną uwzględnione wg stawki wpisanej w polu „ZUS jako % płac”. Model do kosztów B+R dla projektu wyliczy wynagrodzenie brutto wraz z kosztami pracodawcy.

Pytanie #9763

Link bezpośredni do tego pytania

W przypadku wdrożenia wyników prac B+R uzyskanych poza projektem, okres realizacji modułu Wdrożenie innowacji nie jest ograniczony czasowo, przy czym termin jego zakończenia nie może wykraczać poza 31.12.2029 r. Wnioskodawca samodzielnie decyduje, jaki jest termin realizacji modułu Wdrożenie innowacji.
Natomiast jeżeli wyniki prac B+R opracowane zostaną w module B+R, a następnie wdrażane będą w module Wdrożenie innowacji, wtedy moduł wdrożeniowy musi zakończyć się najpóźniej w terminie 5 lat od zakończenia modułu B+R.
Szczegółowe informacje w zakresie realizacji modułów znajdują się w załączniku nr 1 do umowy o dofinansowanie.

Pytanie #9736

Link bezpośredni do tego pytania

Zgodnie z Wytycznymi dotyczącymi kwalifikowalności wydatków na lata 2021-2027 wydatki na zakup gruntu czy nieruchomości mogą być poniesione najwcześniej dzień po złożeniu wniosku. Zatem jeśli Wnioskodawca wskaże, że koszty gruntu są objęte dofinansowaniem, a sam grunt został nabyty przed złożeniem wniosku będzie miało miejsce wcześniejsze rozpoczęcie projektu. Umowa przedwstępna stanowi zaciągnięcie zobowiązania, więc jeżeli grunt zostanie zaliczkowany na podstawie umowy przedwstępnej zawartej przed złożeniem lub w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie, a jednocześnie ujęty w kosztach projektu, to projekt zostanie uznany za wcześniej rozpoczęty – czyli nie będzie pozytywnie spełnione kryterium – Efekt zachęty dla całego projektu.

Pytanie #9726

Link bezpośredni do tego pytania

Dla wskaźnika "Przychody ze sprzedaży nowych lub udoskonalonych produktów/usług (B+R)" w module B+R jako rok docelowy należy wskazać rok poprzedzający rok zakończenia okresu trwałości. Zakładając, że projekt zakończy się w 2024 r. rokiem docelowym dla wskaźnika będzie 2026 r. Jeżeli we wskazanych roku docelowym nie planują Państwo sprzedaży produktów/usług będących efektem modułu B+R, ww. wskaźnik można przyjąć na poziomie 0,00 zł.

Pytanie #9687

Link bezpośredni do tego pytania

W module cyfryzacja możliwa jest realizacja inwestycji, której celem jest transformacja cyfrowa przedsiębiorstw. Jednocześnie w wyniku tej inwestycji musi być wdrożona innowacja produktowa lub innowacja procesowa na poziomie przedsiębiorstwa. Zatem, jeśli planowane do realizacji działania bezpośrednio wpłyną na proces prowadzenia prac B+R (wytwarzania produktu w firmie) to będzie to inwestycja związana z zasadniczą zmianą procesu produkcyjnego istniejącego zakładu. Jeśli jednak realizowana inwestycja cyfrowa wpłynie na to, że będą wytwarzane nowego rodzaju produkty (inny rodzaj prac B+R), który wcześniej nie był wykonywany, to jest to inwestycja w rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne i prawne związane z dywersyfikacją produkcji zakładu poprzez wprowadzenie produktów uprzednio nieprodukowanych w zakładzie. Niemniej jednak kluczowe w aspekcie wyboru właściwej formy inwestycji początkowej będą informacje zawarte we wniosku o dofinansowanie.

Pytanie #9665

Link bezpośredni do tego pytania

Zgodnie z Instrukcją wypełniania modelu finansowego, okres bieżący to ostatni zamknięty kwartał w roku n, czyli w roku złożenia wniosku dofinansowanie. W modelu finansowym jako okres bieżący proszę wpisać 31.03.2023 r., jeżeli na moment złożenia wniosku nie posiadają Państwo danych finansowych za I kwartał 2023 r., w okresie bieżącym proszę pozostawić niewypełnione pola (lub wpisać zera). W takim wypadku dane za okresy historyczne dotyczyć będą lat 2020-2022.

Pytanie #9653

Link bezpośredni do tego pytania

Zgodnie z zapisami Instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie dla Priorytetu 1. „Wsparcie dla przedsiębiorców” w programie FENG, w punkcie zasoby techniczne oraz wartości niematerialne i prawne dotyczące modułu Infrastruktura B+R należy opisać posiadane zasoby techniczne oraz wartości niematerialne i prawne niezbędne do realizacji modułu: środki trwałe, w tym nieruchomości oraz inne. Powyższe oznacza, że w ramach wyposażenia CBR można użyć posiadanych już środków trwałych. PARP nie może jednak wypowiedzieć się, czy nie stanowi naruszenia obowiązku zachowania trwałości, wykorzystanie do realizacji projektu z FENG stanowisk badawczych sfinansowanych wcześniej ze środków unijnych. Zasady wykorzystania nabywanych środków trwałych powinny być uregulowane w umowie o dofinansowanie zawartej z instytucją udzielającą pomocy. Należy zweryfikować postanowienia zawartej umowy.

Pytanie #9635

Link bezpośredni do tego pytania

Nie jest wymagane precyzyjne określenie położenia nieruchomości, jeśli Wnioskodawca nie jest jeszcze jej właścicielem oraz jeśli jej zakup nie będzie przedmiotem wniosku o dofinansowanie. W Instrukcji wypełniania wniosku zostały wskazane przykłady działań które nie są uznawane za wcześniejsze rozpoczęcie realizacji projektu w tym zakup gruntów, jeśli ich koszty nie są przedmiotem dofinansowania w ramach składanego wniosku. W innym przypadku zawarcie umowy, listy intencyjne w sprawie zakupu gruntu będą uznane za wcześniejsze rozpoczęcie projektu.

Pytanie #9616

Link bezpośredni do tego pytania

W harmonogramie rzeczowo-finansowym, w module B+R, wszystkie koszty pośrednie należy ująć w jednej pozycji (jedna kwota) w zadaniu dotyczącym wyłącznie kosztów pośrednich. Dla kosztów pośrednich proszę utworzyć zadanie pt. „Koszty pośrednie” i wszystkie koszty pośrednie ująć w jednej pozycji w tym zadaniu. Koszty pośrednie będą rozliczane proporcjonalnie do zatwierdzonych bezpośrednich kosztów prac B+R. Sposób wyliczenia wartości kosztów pośrednich oraz ich dofinansowania został wskazany w Instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie (str. 55-56).

Pytanie #9608

Link bezpośredni do tego pytania

Jednymi załącznikami do wniosku o dofinansowanie są model finansowy (obligatoryjnie) oraz plik graficzny uzupełniający opis metody badawczej (jeżeli dotyczy). Przy czym na etapie oceny projektu Komisja Oceny Projektów w ramach uzupełnień do wniosku, może poprosić wnioskodawcę o załączenie dodatkowych dokumentów potwierdzających informacje przedstawione we wniosku (np. raport z prac B+R)

Pytanie #9606

Link bezpośredni do tego pytania

W Generatorze wniosków nie ma możliwości definiowania własnych jednostek miary samodzielnie przy wskaźnikach, ponieważ jednostki te muszą być spójne z Centralnym Systemem Teleinformatycznym. Jeżeli brak jest jednostki miary niezbędnej do zdefiniowania wskaźnika, proszę zgłosić prośbę o dodanie odpowiedniej jednostki za pomocą formularza kontaktowego dostępnego w LSI (Generatorze wniosków).

Pytanie #9598

Link bezpośredni do tego pytania

Do wniosku o dofinansowanie wnioskodawca załącza wypełniony model finansowy, w którym przedstawia prognozy związane z finansowaniem projektu, jak również jego opłacalnością. Model finansowy należy wypełnić zgodnie z instrukcją, opisując w nim założenia przyjęte do prognoz finansowych. Ocena zdolności do sfinansowania projektu oraz jego opłacalności dokonana zostanie na podstawie informacji przedstawionych we wniosku o dofinansowanie oraz w modelu finansowym. Przedstawione dane i informacje muszą być realne i wiarygodne.

Pytanie #9581

Link bezpośredni do tego pytania

Informacje szczegółowe w tym zakresie zawiera Instrukcja wypełniania wniosku zamieszczona w zakładce „Dokumenty”.

Przez rozpoczęcie realizacji projektu należy rozumieć dzień:

1. rozpoczęcia badań przemysłowych lub prac rozwojowych,
2. dostawy towaru lub wykonania usługi oraz samego rozpoczęcia świadczenia usługi,
3. wpłaty zaliczki lub zadatku na dostawę towaru lub wykonanie usługi,
4. rozpoczęcia robót budowlanych związanych z inwestycją lub zaciągnięcia pierwszego prawnie wiążącego zobowiązania do zamówienia urządzeń lub innego zobowiązania, które sprawia, że inwestycja staje się nieodwracalna,

zależnie od tego co nastąpi najpierw.

Działań przygotowawczych, w szczególności:

1. studiów wykonalności,
2. usług doradczych związanych z przygotowaniem Projektu, w tym analiz przygotowawczych (technicznych, finansowych, ekonomicznych),
3. przygotowania dokumentacji związanej z wyborem wykonawcy,
4. przeprowadzenia i rozstrzygnięcia procedury wyboru wykonawcy (np. wysłania zapytanie ofertowego, otrzymania oferty od potencjalnych wykonawców, jej oceny),
5. podpisania umowy warunkowej z wykonawcą lub członkiem zespołu projektowego,
6. podpisania listów intencyjnych,
7. zakupu gruntów,
8. tłumaczenia przysięgłego dokumentacji niezbędnej do złożenia wniosku,
9. uzyskania zezwoleń/ innych decyzji administracyjnych (w ramach prac przygotowawczych),

nie uznaje się za rozpoczęcie realizacji Projektu pod warunkiem, że ich koszty nie są objęte dofinansowaniem.